KAMU ÇALIŞANLARI SENDİKALARI ÜYELERİNE ÖDENECEK TOPLU SÖZLEŞME İKRAMİYESİ VE YÜZDE 2 BARAJINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARINA DAİR AÇIKLAMA
06 Mart 2024
Okunma sayısı : 821
KAMU ÇALIŞANLARI SENDİKALARI ÜYELERİNE ÖDENECEK TOPLU SÖZLEŞME İKRAMİYESİ VE YÜZDE 2 BARAJINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARINA DAİR AÇIKLAMA
Anayasa Mahkemesince iptal edilen maddeler:
27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 4 üncü maddesini değiştiren 7429 sayılı kanunun 11. Maddesi 2. Fıkrası iptal edilmiştir. İkinci fıkra şöyleydi:
“Kamu görevlileri sendikasının kurulu olduğu hizmet kolunda sendika üyesi olabilecek toplam kamu görevlisi sayısının en az yüzde ikisini sendika üyesi kaydeden kamu görevlileri sendikalarına üye olup aylık veya ücretinden üyelik ödentisi kesilen kamu görevlilerine ocak, nisan, temmuz ve ekim aylarında aylık veya ücretleri ile birlikte toplu sözleşmeyle belirlenen tutarda toplu sözleşme ikramiyesi ödenir. Toplu sözleşme ikramiyesi ödenen kamu görevlilerine ayrıca toplu sözleşme desteği yapılmaz.”
(Bu iptalle bağlantılı olduğu için uygulama olanağı kalmayacağından dördüncü fıkra da iptal edilmiştir. Bu fıkra şöyleydi: İkinci fıkraya göre üye sayılarının tespitinde ödeme tarihi itibarıyla 4688 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi gereğince Resmî Gazete’de yayımlanan en son tebliğ esas alınır.)
Keza, 7429 sayılı kanunun 12. Maddesi ile, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen Geçici Madde 42 iptal edilmiştir. Bu madde şöyleydi:
“4 üncü maddenin ikinci fıkrasına göre ödenecek toplu sözleşme ikramiyesi Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmenin yürürlük süresince 2119 gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutarda ödenir.”
İptal gerekçesi olumludur. Zira Anayasa Mahkemesinin ifade ettiği gibi, kural kamu görevlileri sendikalarına üye olup aylık veya ücretinden üyelik ödentisi kesilen kamu görevlilerine ocak, nisan, temmuz ve ekim aylarında toplu sözleşme desteği yapılmasını öngörmektedir.
Kamu görevlileri sendikalarına üye olanlar ile üye olmayanların toplu sözleşme ikramiyesi dışında toplu sözleşme hükümlerinden aynı şekilde yararlandıkları dikkate alındığında sendikaya üye olanlar bakımından üyelik ödentisinin dezavantajlı bir duruma yol açtığı açıktır. Kamu görevlileri sendikalarına üye olmaları sebebiyle kamu görevlilerinin gelirlerinden üyelik ödentisi kesilmesinin sendika hakkının kullanılması bakımından caydırıcı nitelikte olduğu gözetildiğinde kuralla çalışanların sendika haklarını kullanmaları sebebiyle ortaya çıkan bu dezavantajlı durumun ortadan kaldırılmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır.
Kural kamu görevlileri sendikasının kurulu olduğu hizmet kolunda sendika üyesi olabilecek toplam kamu görevlisi sayısının en az yüzde ikisini üye kaydeden kamu görevlileri sendikalarına üye olup aylık veya ücretinden üyelik ödentisi kesilen kamu görevlilerine toplu sözleşmeyle belirlenen tutarda toplu sözleşme ikramiyesinin ödeneceğini öngörmekteydi.
Kuralla kamu görevlileri sendikasının kurulu olduğu hizmet kolunda sendika üyesi olabilecek toplam kamu görevlisi sayısının en az yüzde ikisini üye kaydeden kamu görevlileri sendikalarına üye olma zorunluluğu öngörülmemiş ise de toplu sözleşme ikramiyesinin sadece bu sendikalara üye olanlara ödeneceğinin öngörülmüş olmasının bu sendikalara üye olmaya zorlayıcı nitelik taşıdığı dolayısıyla yeni sendikaların kurulabilmesini ve çalışanların dilediği sendikayı seçebilmesini fiilen engelleyici nitelik taşıdığı açıktır. Dolayısıyla kuralın anayasal yönden nesnel ve makul bir temele dayandığı söylenemez. Bu itibarla kuralın sendika hakkı bağlamında eşitlik ilkesiyle bağdaşmadığı sonucuna ulaşılmış ve iptal edilmiştir.
Anayasa Mahkemesinin iptal etmediği birinci fıkra için iptal etmeme gerekçesi şöyledir: “kuralda toplu sözleşme desteğinin 750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda yapılmasının öngörülmesi suretiyle destek tutarının belirlenmesinde sendika üyesinin aylık ödentisinin dikkate alınmamış olmasının nispeten düşük brüt gelire sahip olan sendika üyeleri bakımından pozitif ayrımcılık içeren tedbir niteliğinde olduğu görülmektedir. Bu itibarla kuralın sendika hakkına aykırı bir yönünün bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”
Bu ölçütle negatif korelasyon halindeki 12. Madde (375 s. KHK Geçici 42.)’ye getirilen “2119” gösterge rakamının katsayı ile çarpılması ölçütünün iptal edince, toplu sözleşme desteği için yürürlükte bıraktığı “750” gösterge rakamı uygulanacaktır. Ancak, “2119” gösterge rakamı iptal edilen maddenin kendisinde zaten 2022-2023 Toplu Sözleşme dönemi için geçerli olduğundan, 2024 itibariyle bu göstergenin uygulanacağına dair yeni Toplu Sözleşmede hüküm bulunmadığından, zaten “2119” gösterge 2024 ve devamında uygulama bulamayacaktı.
Bu ölçütün yüzde 2 barajının altındaki ve üstündeki sendikalara farklı uygulanması temelinde iptal edildiği gözetildiğinde, bu temel eşitsizliği yaratan 11. Maddenin 2. Fıkrasının iptalinden sonra, yani eşitsizlik ortadan kalktıktan sonra tüm kamu görevlileri sendikaları için geçerli olacak yeni bir gösterge rakamını Toplu Sözleşme ya da Ek Protokol ile belirlemeye engel yoktur.
Üyelerimize ve kamu emekçilerine saygı ile duyururuz. (06.03.2024 )
TÜM YEREL-SEN
MERKEZ YÖNETİM KURULU